De definitie van slecht en goed zal vast voor de nodige ophef kunnen zorgen. Vooral nationalistische en xenofoben politici zullen weer willen scoren met de officiële telling. Dat er iets meer dan 1 miljoen immigranten bij zijn gekomen is voor dat soort volk een gruwel. Voor het gemak gaan ze aan twee essentiële punten voorbij: alles van buiten de EU28 is voor Eurostat een immigrant en zonder die instroom is er sprake van een netto krimp van de bevolking.
Twee jaar op rij krimp
De cijfers van Eurostat zijn daarbij interessant genoeg om te bestuderen en te begrijpen. Een politieke discussie kan daarom vooralsnog achterwege blijven. De constatering van de EU28 krimpt is bijvoorbeeld ook al vorig jaar genoteerd in het persbericht. De impact van twee opvolgende jaren krimp wordt niet beschreven en dat is een gemiste kans (de krimp is trouwens in delen van de EU28 al langer gaande).
Japan achterna
De EU28 gaat nog niet in hoog tempo het totaal vergrijsde Japan achterna, maar her en der zijn er tekenen dat voor regio’s dat wel de toekomst is. Als je dat onder ogen durft te zien kun je aan de slag met het verzinnen van maatregelen. Nu heeft de EU al een beleid om de leefbaarheid van krimpregio’s te ondersteunen maar dat is dus beperkt tot kleinere gebieden. Wat nu als een heel land het omslagpunt van groei naar stagnatie of krimp bereikt?
Krimp
Velen zullen bij EU landen met afnemende bevolking denken aan de drie mediterrane lidstaten: Spanje, Italië en Griekenland. Dat zijn echter allang niet meer de enige landen met een probleem. Dertien lidstaten laten een krimp zien als puur wordt gekeken naar het verschil tussen sterfte- en geboortecijfer. Duitsland (zie tabel hieronder) behoort tot de groep van dertien en alarmerend daarbij is dat het negatieve saldo toeneemt.
Stagnatie
| Geboorte/Sterfte overschot | 2017 | 2018 |
|---|---|---|
| Duitsland | -148.000 | -167.000 |
| Nederland | +19.200 | +14.700 |
| België | +10.000 | +7.600 |
Nederland en België horen niet tot de autonome krimpers. Maar daar is wel iets aan de hand. Terwijl de economie in beide landen redelijk draait is er sprake van een forse daling van het geboorteoverschot. Oorzaak is niet een hogere sterftecijfer, het is een afvlakking bij de geboortecijfers. Redenen daarvoor noemt Eurostat niet. Het is waarschijnlijk dat op lidstaat niveau deze cijfers kritisch worden gevolgd.
Ongelijke verdeling
Het is aan de hogere immigratie dan emigratie te danken dat de bevolking van de EU28 toch verder toenam. De verdeling daarvan is echter zeer ongelijk. Het trieste aan de huidige situatie is dat streken, of zelfs landen, die de grootste natuurlijke krimp kennen ook de gebieden zijn die de laagste influx van immigranten noteren. Om het nog complexer te maken, dat zijn ook de streken waar over sprake is van een langdurig intern EU emigratie overschot. Er zijn manieren om dat soort krimpregio’s te stabiliseren, maar het lokale politieke klimaat is er niet naar. Wat lijkt als een gewilde ongelijke verdeling van immigranten over de EU28 is daarmee zeer waarschijnlijk het begin van het einde waar het gaat om de levensvatbaarheid van sommige regio’s.
Anders gezegd, de recente Eurostat cijfers zijn vooral een reden voor zorg. Maar niet iedereen lijkt dat te willen inzien.